Του Γιάννη Λακούτση
Έλληνες Αγιογράφοι και θρησκευτικά Μνημεία πριν από το 1821
των Ουρανών».
Φώτιος Κόντογλου
Από τότε που υπάρχει χριστιανική ζωγραφική, οι περισσότεροι αγιογράφοι, που στην πλειοψηφία τους είχαν περιβληθεί το μοναχικό σχήμα, δημιουργούσαν το έργο τους με άκρα ταπείνωση, αυστηρά κλεισμένοι στην ανωνυμία τους, αφού η αγιογράφηση δεν αποτελούσε γι αυτούς « καλλιτεχνική» ενασχόληση αλλά έκφραση της βαθιάς θρησκευτικότητας τους. Έτσι ελαχίστων βυζαντινών αγιογράφων τα ονόματα έφτασαν ως εμάς μέσα από τους αιώνες. Και αυτό συνέβη μόνο για τους αγιογράφους εκείνους που το έργο τους θαυμάστηκε ιδιαίτερα από συγχρόνους τους. Εξάλλου, μετρημένοι στα δάχτυλα του χεριού είναι οι επώνυμοι βυζαντινοί αγιογράφοι των οποίων το έργο είναι γνωστό. Κι όμως διασώθηκαν πολλά δείγματα
ζωγραφικής των βυζαντινών χρόνων από άγνωστους δημιουργούς. Με το πέρασμα των αιώνων, άρχισαν οι αγιογράφοι να βγαίνουν από την ανωνυμία τους περισσότερο από πρόθεση να αφήσουν στους μεταγενέστερους τους με μαρτυρίες για την εποχή τους και λιγότερο από επιθυμία να διαιωνίσουν το όνομά τους.
Ο πρώτος αγιογράφος ήταν ο ευαγγελιστής Λουκάς, ο οποίος ζωγράφισε, κατά την παράδοση, τις εικόνες της Παναγίας και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Από το Αδάμι Αργολίδας κατάγονταν δυο αγιογράφοι, ο ιερομόναχος Ιερεμίας, που το 1719 έκανε τοιχογραφία στη Μονή Προδρόμου, στο Καστρί Κυνουρίας. Το 1743 τοιχογράφησε το εξωκλήσι των Αγίων Ανδριανού και Ναταλίας, κοντά στο χωριό Κατσίγκρι Αργολίδας και το 1744 τη Μονή της Αγίας Άννας στο Σοφικό. Από το Αδάμι επίσης καταγόταν και ο ιερέας Μπάνης Ιωάννης, οποίος εργάστηκε στην δισυπόστατη εκκλησία των Αγίων Νικολάου και Δημητρίου της γενέτειράς του.
Συγκεκριμένα το 1724 ιστόρησε το αφιερωμένο στον Αγ.Δημήτριο κλίτος αυτής της εκκλησίας.
Η Αγία Τριάς στην Βυζαντινή Αγιογραφία
Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ ΚΡΑΝΙΔΙΟΥ
Φώτο 1926
Φώτο 2012
Ο Ιωάννης ο εξ Αθηνών, ζωγράφισε το 1245 τον ναό της Αγίας Τριάδος, στον επαρχιακό δρόμο Ερμιόνης - Κρανιδίου, (Πικροδάφνη) όπως φανερώνει η σωζόμενη επιγραφή:
Ανεκτί(σθη) εκ βάθρων και ανεζωγραφήσ(θη…(δια ε) ξόδ(ου) και μισθαποδοσίας Κυρου Κ(υρ) Μαν(ουηλ) Μούρμουρα και Θεοδώρ(ας) της αυτοου γαμε(της) Και των τεκν(ω)ν αυτων . Δια χηρός δε καμού Ιω(αννου) του και αναστηλώσαντος
Τας σεπτάς εικόνας ταύτ(ας εκ;) Μεγαλουπόλε(ως) Αθην(ών) Ο(κ)τουβ(ρ)η(ω) ι ετ(ους) ΨΝΓ (από κτίσεως κόσμου 6753,από δε Χριστού 1245)
« …το ναϋδριον τούτο υπέστη κατά καιρούς μικράς επισκευάς, έχει δε κατά μέγα μέρος καταρριφθή ο δυτικός αυτού τοίχος, ίνα συγκοινωνήση το παλαιόν κτίσμα προς τετράγωνον νάρθηκα, προστεθέντα εις πολύ μεταγενεστέραν εποχήν. Ολόκληρον το εσωτερικόν του κοσμείται δια τοιχογραφιών, αίτινες όμως έχουσιν υποστή ατυχώς μεγάλην φθοράν…» έγραφε στο βιβλίο του « Η Αγία Τριάς Κρανιδίου» ο καθηγητής Σωηρίου το 1926.
Η απάντηση για τον τρόπο φθοράς των τοιχογραφιών, έρχεται μέσα από τις στήλες τις εφημερίδας « ΕΡΜΙΟΝΙΣ»
«Πλην του ωραίου Βυζαντινού ναού των Αγίων Αναργύρων η επαρχία μας έχει και έτερον τοιούτον τον της Αγίας Τριάδος μεταξύ Κρανιδίου- Ερμιόνης. Αλλ’ αι θαυμασίας τέχνης τοιχογραφίαι του κατεστράφησαν σχεδόν από την εποχήν καθ’ ήν
αμαθής τις ηγούμενος της Μονής αποβλέπων εις τον… καλωπισμόν του ναού τούτου έδωσε εντολήν και επιτσίλισαν δι’ ασβέστου τους τοίχους!!! Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου κ. Σωτηρίου επισκεφθείς τον ναΐσκον προ τετραετίας κατόπιν του δημοσιογραφικού θορύβου ον εδημιούργησεν ο νυν βουλευτής της επαρχίας μας,
απεφανθη ότι αι μεγίστης αξίας και τέχνης τοιχογραφίαι αύται θα ηδύναντο να διασωθώσιν αν κατεβάλλετο επιμελίς φροντίς προς αφαίρεσιν των ασβεστωμάτων με τα οποία εκαλύφθησαν.Εκτοτε παρήλθεν ικανόν χρονικόν διάστημα χωρίς να γείνη
τι».Πιστεύομεν ότι η αρμοδία υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας θα λάβη τα προσήκοντα μέτρα προς τούτο».
Ένας περικαλλής ναός, που η ακριβής χρονολόγησή του το καθιστά αξιολογότατο, αφού μάλιστα διασώζει πολύτιμα λείψανα βυζαντινής ζωγραφικής των μέσων του 13ου αιώνα. Ένα μνημείο οχτακοσίων, περίπου, χρόνων ασφυκτιά εγκλωβισμένο στα συρματοπλέγματα οικοπέδου ιδιώτη, του οποίου την άδεια πρέπει να εξασφαλίσει ο επισκέπτης προκειμένου να φτάσει μέχρι την είσοδό του.
(1. «ΕΚΦΡΑΣΙΣ» Φωτίου Κόντογλου. 2.«Ελληνες Αγιογράφοι μέχρι το 1821» Φοίβου Πιομπήνου. 3.« Η Αγία Τροιάς Κρανιδίου» Γ.Α Σωτηρίου, Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών. 4.Εφημερίδα «ΕΡΜΙΟΝΙΣ» 1/7/1934).
Γιάννης Λακούτσης
