Ενόσω στην Κοπεγχάγη αναπτύσσουν ένα υπερσύγχρονο σύστημα διάθεσης κοινόχρηστων ποδηλάτων, σε ειδικά διαμορφωμένους σταθμούς διάσπαρτους στην πόλη, αναρωτιέται κανείς, εδώ, προς τα πού βαδίζουμε ως χώρα... Για την ιστορία, τα εν λόγω ποδήλατα διαθέτουν GPS, ενημερώνοντας συνεχώς μια κεντρική μονάδα για τη θέση και την κατάστασή τους, φέρουν δε, υποβοηθητικό ηλεκτροκινητήρα για τις μεγαλύτερες αποστάσεις. Ο σχεδιασμός τους, όπως και των σταθμών, ξεπερνάει κάθε προσδοκία! Ακόμη, το όλο σύστημα, εκτός από την εξυπηρέτηση της μετακίνησης, φιλοδοξεί να προσφέρει προστιθέμενη αξία στις σχέσεις του χρήστη με την πόλη του. Για το συγκεκριμένο εγχείρημα διεξήχθη βέβαια αρχιτεκτονικός διαγωνισμός.
Αντίθετα, στη δική μας μετα-ολυμπιακή εποχή, διαπιστώνουμε ότι ούτε οι Αγώνες του 2004 δεν στάθηκαν ικανοί να πετύχουν την πολυπόθητη αναβάθμιση της Αθήνας και των λοιπών πόλεών μας. Η Ελλάδα του σήμερα; Πολεοδομικό χάος, αυθαίρετα και αυθαιρεσίες κατ’ εξακολούθηση, επικράτηση του «πρόχειρου», του «κιτς» και του «εφήμερου»...
Οι λίγες εξαιρέσεις καλής, αν μου επιτρέπεται ο όρος, αρχιτεκτονικής αποδεικνύονται, εκ του αποτελέσματος, ανίσχυρες να επηρεάσουν ή έστω ανακόψουν την, σχεδόν μοιραία πλέον για τη χώρα μας, αρνητική αυτή δυναμική. Πραγματικά, κρίμα!
Θα αναρωτηθεί κάποιος, και ίσως δίκαια σε πρώτη ανάγνωση «μα, μέσα στην κρίση που ζούμε, η αρχιτεκτονική και η πόλη είναι το θέμα μας;». Είναι γνωστό όμως –και βέβαια ενδεικτικό για την
περίπτωσή μας– ότι η υλοποιημένη αρχιτεκτονική αποτελεί τη «φωτογραφία» της ιστορίας του κάθε λαού, καθώς αντικατοπτρίζει στη διαδρομή του ιστορικού χρόνου την εξέλιξη (θετική είτε αρνητική) του πολιτισμού του. Με λίγα λόγια, είμαστε (πολιτισμικά) αυτό που δείχνει το σημερινό «αρχιτεκτονικό» περιβάλλον μας. Το πρόβλημα της Ελλάδας –και το εννοώ συνολικά, ακόμη και εκείνο της οικονομίας μας αλλά και της διαφθοράς– δεν μοιάζει τελικά να είναι μόνον «τεχνικό», γιατί τότε κάτι θα μπορούσε να γίνει, αλλά φαίνεται να είναι κυρίως πρόβλημα αντιλήψεων, εν κατακλείδι, έλλειψης παιδείας. Λυπάμαι να πω ότι η πτώχευση που επικρέμαται της κεφαλής μας δεν είναι αποκλειστικά οικονομικής φύσης.
Τίθεται επομένως το εύλογο ερώτημα: Τι κάνουν για όλα αυτά οι πολιτικοί μας; Εχουν συνειδητοποιήσει τη βαθύτερη αιτία του «εθνικού μας προβλήματος»; Αν όχι, τότε τα πράγματα είναι πολύ πιο επικίνδυνα απ’ ό,τι θεωρούμε. Αν ναι, τότε τι ακριβώς σκοπεύουν να πράξουν για την παιδεία και γενικότερα για τα ζητήματα που άπτονται του σύγχρονου πολιτισμού μας; Από εκεί πρέπει να αρχίσουν για να μπορέσουν να ξετυλίξουν κάποια στιγμή τον μίτο της Αριάδνης. Οταν όμως εισάγονται υποψήφιοι με 0,9 σε ΤΕΙ –δηλαδή, δίνοντας λευκή κόλλα;– ή στην άλλη άκρη του εκκρεμούς με 19,9 σε ΑΕΙ –ούτε το Harvard να ήταν– να μου επιτρέψετε να είμαι πολύ επιφυλακτικός ως προς το τι μέλλει γενέσθαι. Η πολιτική μας ηγεσία οφείλει να καταλάβει ότι έχουμε καταντήσει προνομιακό πεδίο του μέτριου, στην καλύτερη περίπτωση. Ο,τι καλό έχουμε, αν δεν έχει ήδη εγκαταλείψει τη χώρα, πολύ φοβάμαι ότι θα στραφεί στο (άμεσο) μέλλον προς το εξωτερικό. Την ίδια στιγμή, στις κοινωνίες που έζησαν την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό παράγεται πολιτισμός. Kαι αρχιτεκτονικός.
Ας προσέξουμε λοιπόν, διότι όπως έχει ειπωθεί, «ο πολιτισμός δεν κληρονομείται, αλλά κατακτάται»! Το ίδιο και η παιδεία. Και αυτού του είδους οι «κατακτήσεις» απαιτούν πολύ σοβαρή δουλειά!
* O Δημήτρης Ποτηρόπουλος είναι αρχιτέκτων
